Układ chłodzenia silnika

Obieg czynnika chłodzącego

• 1 – pompa czynnika chłodzącego
• 2 – chłodnica
• 3 – termostat
• 6 – czujnik temperatury
• 12 – kurek regulacji ogrzewania
• 13 – wymiennik ciepła
• A – do chłodnicy
• B o Od chłodnicy
• C – przewód obejściowy do pompy czynnika chłodzącego
• D – od głowicy cylindrów
• E – przewód odpowietrzający

Obieg czynnika chłodzącego regulowany jest termostatem. Przy zimnym silniku czynnik chłodzący krąży tylko w głowicy cylindrów i kadłubie silnika, a przy włączonym ogrzewaniu także w wymienniku ciepła. Wraz ze wzrostem pompowania ogrzewania, termostat otwiera duży obieg czynnika chłodzącego. Czynnik chłodzący pompowany jest stale pracującą pompą do chłodnicy. Płyn chłodzący przepływa przez chłodnicę od góry do dołu i schładzany jest powietrzem przepływającym obok żeberek chłodzących. Koło napędu wentylatora zapewnia dostateczny przepływ powietrza, zasysając je dodatkowo poprzez chłodnicę w czasie jazdy.
Podczas, gdy przy silniku 4-cylindrowym wentylator stale pracuje, to przy silniku 5-cylindrowym sprzęgło Visco reguluje liczbę obrotów wentylatora odpowiednio do temperatury czynnika chłodzącego. Przy wyłączonym sprzęgle Visco wentylatora obraca się odpowiednio do liczby obrotów silnika z tym, że liczba obrotów wentylatora nie przekracza 2100/min. Przy wzroście temperatury czynnika chłodzącego do 90 st.C-95 st.C sprężyna bimetalowa włącza sprzęgło Visco, przez co liczba obrotów wentylatora zwiększa się zgodnie z liczba obrotów silnika do około 3500/min. Dzięki temu, że wentylator nie pracuje stale na pełnych obrotach zwiększa się moc użyteczna silnika i zmniejsza zużycie paliwa. Pojemność chłodzenia wynosi przy silniku 4-cy-lindrowym 10 l, przy 300 D 11 l i 12.5 l przy 300 D Turbodiesel.

Demontaż, montaż i sprawdzanie termostatu czynnika chłodzącego

Po nagrzaniu się silnika termostat otwiera duży obieg czynnika chłodzącego. Jeśli wskutek defektu termostat się nie otworzy, silnik będzie za gorący. Poznać to można po tym, że wskaźnik temperatury czynnika chłodzącego utrzymuje się w czerwonym zakresie, podczas gdy dolna część chłodnicy jest zimna. Uszkodzony termostat może się także nie zamknąć po ochłodzeniu się płynu chłodzącego. Można to poznać po tym, że silnik nie osiąga już swojej temperatury roboczej względnie, że wskazówka wskaźnika temperatury czynnika chłodzącego wolniej się podnosi niż dotychczas, albo gdy w zimie spada wydajność instalacji ogrzewania.
Uwaga: Przyczyną zmniejszenia drożności, nadmiernego zagrzania się silnika po krótkiej jeździe może być osad z kamienia w chłodnicy.

Demontaż

• Odłączyć od akumulatora przewód do masy.
• Spuścić czynnik chłodzący.
• Ściągnąć przewód czynnika chłodzącego z pokrywy obudowy termostatu czynnika chłodzącego, Przed tym otworzyć zacisk przewodu i przesunąć do tyłu.
• Odkręcić pokrywę obudowy.
• Z pokrywy obudowy wylać termostat razem z uszczelką.

Sprawdzenie

• Ogrzać termostat w kąpieli wodnej; termostat nie może dotykać ścianek pojemnika. Sprawdzić temperaturę przy pomocy odpowiedniego termometru, Przy temperaturze ca 80°C sprężyna bimetalowa zewnętrznego talerzyka termostatu zaczyna się rozprężać, przy jednoczesnym ściąganiu się sprężyny talerzyka wewnętrznego. Największe otwarcie się talerzyka następuje przy ca 94’C.
• Sprawdzić, czy termostat się otwiera i z powrotem zamyka i czy przy tym poruszają się obydwa talerzyki. W przeciwnym wypadku termostat należy wymienić.

Montaż

• Oczyścić powierzchnie stykowe na obudowie i pokrywie.

• Termostat z nową uszczelką wstawić tak w pokrywę, by strzałka na termostacie czynnika chłodzącego pokazywała do góry lub w dół-
• Założyć pokrywę i równomiernie przykręcić momentem 10 Nm. Uwaga: Nie dociągać zbyt mocno śrub.
• Nasunąć przewód czynnika chłodzącego i zabezpieczyć zaciskiem,
• Wlać czynnik chłodzący.
• Podłączyć przewód akumulatora do masy.
• Zagrzać silnik. Sprawdzić, czy chłodnica ogrzewa się od dołu l czy obudowa termostatu jest szczelna.

Demontaż i montaż chłodnicy

Po dłuższym przebiegu cienkie kanałki w chłodnicy mogą być zapchane złogami wapnia i osadem z czynnika chłodzącego. Obniża to sprawność chłodnicy l silnik zanadto się rozgrzewa. W takim przypadku pomóc może tylko wymiana chłodnicy.

• 1 – wkład chłodnicy
• 2 – ściana siłowa
• 3 – górna Komora wodna
• 4 – dolna komora wodna
• 5 – uszczelka

Demontaż

• Odłączyć od akumulatora przewód do masy.
• Spuścić czynnik chłodzący,

• Przy pojazdach z powietrzną chłodnicą oleju odkręcić od chłodnicy przewody olejowe.
• Przy pojazdach z przekładnią automatyczną odkręcić przewody oleju przy dolnej komorze wodnej. Uwaga: Bardzo ważna Jest czystość. Przed zdjęciem połączenia oczyścić z zewnątrz spirytusem, następnie odpowiednimi klamrami odłączyć przewody i odkręcić od chłodnicy. Na przewody nasunąć worki z foli plastykowej i zabezpieczyć gumką tak, by nie przedostały się do nich żadne, zanieczyszczenia.
• Ściągnąć górny i dolny przewód czynnika chłodzącego z chłodnicy po uprzednim obluzowaniu i odsunięciu zacisków.

• Wyciągnąć do góry kabłąk sprężysty -strzałka- osłony wentylatora, lewy i prawy.
• Z prowadnicy chłodnicy wyciągnąć osłonę wentylatora ( -strzałka- na rys. 120-1134). Osłonę położyć na wentylatorze,
• Wyciągnąć do góry sprężyny mocowania chłodnicy.
• Wyjąć chłodnicę.

Montaż

• Sprawdzić wszystkie przewody czynnika chłodzącego, czy nie są przetarte, pęknięte lub w Inny sposób uszkodzone i w razie potrzeby wymienić. Sprawdzić stan gumowych tulejek przy zawieszaniu chłodnicy.
• Wstawić chłodnicę od góry tak, by czopy mocujące chłodnicę weszły w tulejki gumowe przy belce poprzecznej,
• Wstawić sprężyny mocowania chłodnicy. Odstęp pomiędzy chłodnicą a wentylatorem winien wynosić 73 mm.
• Założyć kołpak wentylatora i nacisnąć do dołu tak, by zaskoczył w prowadnice mocujące przy chłodnicy. Pamiętać o zachowaniu dostępu do łopatek wentylatora.
• Nasunąć przewody czynnika chłodzącego i zabezpieczyć zaciskami.
• W razie uprzedniego zdjęcia przykręcić przewody chłodnicy oleju nakrętkami kołpakowymi, usunąć klamry.
• Wlać czynnik chłodzący.
• Podłączyć do akumulatora przewód do masy.
• Zagrzać silnik i sprawdzić szczelność podłączeń przewodów.
• Sprawdzić poziom czynnika chłodzącego i ewentualnie uzupełnić.
• Przy przekładni automatycznej sprawdzić poziom oleju przekładniowego,
• Przy samochodach z powietrzną chłodnicą oleju sprawdzić poziom oleju silnikowego,

Sprzęgło Visco wentylatora

Modele 300D 300D Turbodiesel są wyposażone w hydrauliczne sprzęgło wentylatora, które reguluje bezstopniowo liczbę obrotów wentylatora w zależności od temperatury czynnika chłodzącego. Sprzęgło wentylatora nie podlega obsłudze. Sprawdza się je wtedy, gdy silnik jest za gorący. Przy rozruchu na zimno wentylator pracuje przez ca 3 minuty na wyższych obrotach. W tym czasie olej hydrauliczny przepływa z komory roboczej do zasobnikowej. Po tym sprzęgło się wyłącza. Wentylator obraca się teraz odpowiednio do obrotów silnika, jednakże nie szybciej niż 2100/min. Jak długo silnik pracuje na normalnej temperaturze roboczej, tak długo sprzęgło Visco nie włącza się. Wraz ze wzrostem temperatury czynnika chłodzącego w wyniku większego obciążenia silnika lub wysokiej temperatury zewnętrznej przez chłodnicę zaczyna przepływać także cieplejsze powietrze. Powietrze dochodzi do sprzęgła Visco. gdzie sprężyna bimetalowa zwalnia dopływ oleju do komory roboczej w momencie, gdy temperatura powietrza przekroczy ca 73’C. Odpowiada to temperaturze czynnika chłodzącego od 90* do 95’C. Wentylator włączany jest sprzęgłem Visco, na które działa ciśnienie oleju hydraulicznego w komorze roboczej. Wentylator zaczyna obracać się z prędkością równą obrotom silnika, lecz tylko do granicy 3500 obr./min.

Sprawdzanie działania sprzęgła Visco

• Włączyć ciepły silnik i zostawić na obrotach od 4000 do 4500/min.
• Po zagrzaniu się płynu chłodzącego do 90′-95’C obroty wentylatora powinny wyraźnie zwiększyć się o ca 1000/min. (można to sprawdzić słuchem).
• W przeciwnym razie wymienić sprzęgło. Uwaga: Wymontowane sprzęgło Visco przechowywać wzgl. transportować tylko w położeniu stojącym. Można ewentualnie na krótko położyć sprzęgło stroną kołnierzową do dołu, ale nigdy przednią.

Demontaż i montaż pompy płynu chłodzącego

Demontaż

• Odłączyć od akumulatora przewód do masy.
• Wykręcić wentylator. Uwaga: Wymontowane sprzęgło wentylatora (Visco) można przechowywać tylko w położeniu pionowym.
• Zwolnić i zdjąć pas klinowy prądnicy trójfazowej,
• Przy instalacji klimatyzacyjnej: odkręcić sprężarkę chłodzenia i odstawić z podłączonymi przewodami. Przy 300D zdjąć przed tym przewód łączący pomiędzy filtrem powietrza i tunelem nawiewnym.

• Ściągnąć przewód chłodziwa przy króćcu pod-łączeniowym, po uprzednim otworzeniu i odsunięciu zacisków.
• Otworzyć dolny zacisk przewodu łączeniowego obiegu małego.
• Odkręcić przewód odpowietrzający na pompie -strzałka-.
• Odkręcić i wyjąć pompę.
• Dokładnie oczyścić powierzchnie stykowe na obudowie pompy i pokrywie obudowy rozrządu.

Montaż

• Nową uszczelkę przykleić w 2 miejscach do powierzchni stykowej obudowy rozrządu. Uwaga: z braku uszczelki można płaszczyzny stykowe pompy posmarować równomiernie cienką warstwą środka uszczelniającego “Loctite 573 mit Aktivator”.
• Założyć pompę i dokręcić momentem 9 Nm.
• Nasunąć przewód łączeniowy małego obiegu i zabezpieczyć zaciskiem.
• Przewód odpowietrzający przykręcić do obudowy pompy; nasunąć przewód chłodziwa i zabezpieczyć zaciskiem.
• Alternatywnie: przykręcić sprężarkę chłodzenia.
• Założyć pas klinowy i przykręcić wentylator momentem 25 Nm.
• Napiąć pas klinowy,
• Wlać chłodziwo.
• Zagrzać silnik i sprawdzić szczelność podłączeń chłodziwa i pompy.

Zabiegi obsługowe przy układzie chłodzenia silnika

Sprawdzanie poziomu czynnika chłodzącego

Poziom czynnika chłodzącego należy sprawdzać w regularnych odstępach, mniej więcej co 4 tygodnie, a przynajmniej przed każdą dłuższą jazdą. Uwaga: Przy gorącym silniku ostrożnie otwierać pokrywę. Niebezpieczeństwo oparzenia siei Przed zdjęciem założyć na pokrywę kawałek odpowiedniej tkaniny. W miarę możliwości nie otwierać pokrywy zanim temperatura chłodziwa nie spadnie poniżej 90’C.

• Przekręcić pokrywę do pierwszej zapadki, wypuścić nadmiar powietrza, obrócić pokrywę do końca i zdjąć.

• Czynnik chłodzący powinien przy zimnym silniku sięgać głęboko do położenia -C- oznakowania napełnienia -A- w króćcu chłodnicy. Przy ciepłym silniku poziom czynnika chłodzącego winien sięgać do -B-.
• Zimny czynnik chłodzący dolewać tylko przy zimnym silniku,
• Dolewać tylko, także w ciepłej porze roku. mieszankę składającą się z czynnika zapobiegającego zamarzaniu i czystej wody o niskiej zawartości wapnia. Uwaga: W przypadkach awaryjnych można
  • zwłaszcza latem – dolać czystą wodę. Należy jednak możliwie szybko uzupełnić czynnik zapobiegający zamarzaniu.
  • Jeśli poziom czynnika chłodzącego często spada poniżej oznakowania Min, sprawdzić szczelność.

Sprawdzanie temperatury krzepnięcia płynu chłodzącego

Czynność tę należy wykonać przed nastaniem chłodniejszej pory roku.

• Zagrzać silnik do wyczuwalnego ręką ogrzania się górnej części chłodnicy.
• Ostrożnie otworzyć pokrywę zbiornika wyrównawczego, patrz “Sprawdzanie poziomu czynnika chłodzącego”.
• Sondą pomiarową odciągnąć płyn chłodzący l na pływaku odczytać koncentrację czynnika chłodzącego. W naszych szerokościach geograficznych potrzebne jest zabezpieczenie do -30’C.

Wizualne sprawdzenie szczelności

Sprawdzić, czy przewody chłodziwa nie są porowate. Stwardniałe przewody wymienić. Sprawdzić, czy końcówki przewodów są dostatecznie głęboko nasunięte na króćce podłączeniowe. Sprawdzić trzymanie zacisków. Sprawdzić uszczelkę pokrywy króćca wlewu na chłodnicy. Zagrzać silnik i sprawdzić, czy przy pompie nie ma wycieków płynu chłodzącego. jeśli przy gorącym silniku chłodziwo wypływa przez otwór u dołu pompy, to przeważnie uszkodzony jest uszczelniacz wałka. W takim przypadku należy wymienić pompę. W razie niemożności wizualnego zlokalizowania wycieku należy wykonać próbę ciśnieniową, która wymaga specjalnego oprzyrządowania i może być przeprowadzona tylko w warsztacie. Równocześnie można sprawdzić zawór przelewowy w pokrywie.

Wymiana czynnika chłodzącego

W ramach obsługi chłodziwo powinno być wymieniane co 3 lata. Uwaga: Nie wylewać płynu chłodzącego, jaki został spuszczony przy remoncie, lecz przechowywać do ponownego użycia.

Spuszczanie płynu chłodniczego

• Odłączyć od akumulatora przewód do masy.
• Obydwa wyłączniki ogrzewania wewnątrz samo-chodu ustawić na maksymalną wartość. Przy samochodach z klimatyzacją automatyczną nacisnąć przycisk DEF. 9 Korek chłodniczy przekręcić w lewo aż do wejścia w zapadkę, wypuścić nadmiar powietrza, prze-kręcić dalej i zdjąć. Uwaga: Przy gorącym silniku nałożyć na korek grubą tkaninę z uwagi na niebezpieczeństwo oparzenia się gorącym płynem lub parą. Nie otwierać chłodnicy przy temperaturze powyżej 90 C.
• Podstawić czyste naczynie na płyn chłodzący. Wykręcić dolną Śrubę spustową.

Do 1.79: Wykręcić śrubę odpowietrzającą z obudowy termostatu.

• Wykręcić śrubę spustową -strzałka- z kadłuba silnika; śruba ta znajduje się pod kolektorem wydechowym po prawej stronie kadłuba silnika.
• Spuścić płyn chłodzący.
• śrubę spustową przy kadłubie silnika wkręcić na nowej uszczelce i dociągnąć momentem 30 Nm.
• Wkręcić śrubę spustową do chłodnicy i dociągnąć momentem 1,5 do 2 Nm (w rowek śruby włożyć monetę lub podkładkę).

Napełnianie płynem chłodzącym

Przez króciec wlewowy chłodnicy wlać płyn chłodzący aż do oznakowania -C- “Kuhimittel kalt” (zimny płyn chłodzący). A – oznakowanie poziomu napełnienia, B – “Kuhimittel warm” (ciepły płyń chłodzący). Nie zamykać jeszcze króćca wlewowego. Przy pojazdach z okresu do 1.79: śrubę odpowietrzającą wkręcać dopiero wtedy, gdy przez otwór odpowietrzający zacznie wypływać płyn chłodzący. Podłączyć do akumulatora przewód do masy.

Uwaga: Samochody z klimatyzacją posiadają dodatkową pompę elektryczną w obiegu ogrzewania. Grzać silnik i gdy płyn chłodzący osiągnie ca 40° C odłączyć połączenie wtykowe pompy -strzałka-. Aby pompa mogła dalej pracować należy prowadzący do niej przewód podłączyć przy pomocy dodatkowego przewodu, do akumulatora. Grzać dalej silnik i po wkręceniu korka odłączyć pompę od akumulatora i wstawić z powrotem połączenie wtykowe.

• Grzać silnik aż do otwarcia się termostatu chłodziwa. Dolna część chłodnicy będzie ciepła; włączyć z przerwami pedał przyspieszenia. Uwaga: Po zagrzaniu się płynu chłodzącego do 60*-70’C zamknąć króciec wlewowy przy chłodnicy.
• Sprawdzić szczelność układu chłodzenia (pod-łączenia przewodów, śruby spustowe i pompa chłodziwa).